Another day, another plug, another review in a language I do not understand.
http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article1161131.ece/Dalai_Lama_giechelt_met_bewonderaars
Deze week begonnen Tibetaanse ballingen aan een lange
protestmars van India naar Tibet. Mayank Chhaya publiceerde een biografie van
de Dalai Lama, Thomas Laird een gesprekkenboek met hem.
Monniken die vanuit de Himalaya geweldloosheid prediken
lijken meer tot de verbeelding te spreken dan door honger verteerde gezinnen in
het dorre Darfur. Van alle volkeren die lijden onder een conflict dat
vastgekleefd zit in de stroop van politieke belangen, is het Tibetaanse
waarschijnlijk het bekendste. Het kan het zeker in het Westen op de meeste
sympathie rekenen.
Dat hebben de Tibetanen voor een groot deel te danken aan
hun spiritueel en politiek leider, de Dalai Lama, die filmsterren als Richard
Gere, maar ook vele minder bekende, en niet eens tot het boeddhisme bekeerde
westerlingen, tot zijn bewonderaars mag rekenen. Toch bestond er nog geen
officiële biografie over hem, mede omdat de Dalai Lama vond dat er teveel
aandacht uitging naar zijn persoon, terwijl hij vooral aandacht voor het lot
van zijn volk wil.
Waarom de Indiase journalist Mayank Chhaya uiteindelijk werd
uitverkoren om dit werk op zich te nemen, vraagt deze zichzelf ook af. ‘Denk
maar niet dat de keuze om wereldlijke redenen op jou is gevallen’, zei een hoge
monnik tijdens een van zijn vele bezoeken aan de Dalai Lama tegen Chhaya. Wel
wist hij dat het een zware klus zou worden om het leven op te tekenen van
iemand die door zoveel politiek is omgeven en door zijn volgelingen als een
heilige wordt beschouwd. ‘Het is verleidelijk om op de mystieke toer te gaan en
het zoveelste slappe verhaal over dit ‘exotische’ onderwerp te schrijven’, zegt
Chhaya in zijn inleiding. ‘Mijn uitdaging was om (*) stereotypen en clichés te
vermijden’.
Dat laatste is hem redelijk gelukt: de geautoriseerde
biografie Man, Monnik, Mysticus is geen sprookje over glimlachende monniken die
op vierduizend meter hoogte met een gebedsmolentje staan te draaien. Maar een
biografie is het ook niet. Natuurlijk is het leven van de Dalai Lama verweven
met zijn land en geloof, maar de lezer moet zich eerst door een opeenstapeling
van feiten over Tibet en het boeddhisme heen werken, voordat hij bij het
verhaal komt dat hij écht wil lezen: dat van een klein jongetje uit een
afgelegen dorp dat wordt herkend als de reïncarnatie van de Dalai Lama.
Vanaf dat moment leest het boek een stuk vlotter. Maar
jammer genoeg weet de verteller nauwelijks meer dan een paar leuke anekdotes
toe te voegen aan het verhaal dat zoveel mensen al kennen.
In de tweede helft van het boek verschuift het zwaartepunt
opnieuw naar het politieke conflict met China. Wat gaat irriteren en het lezen
vermoeiend maakt, is dat er geen uitspraak van de Dalai Lama is opgetekend
zonder de mededeling dat hij dit lachend, grinnikend of giechelend zei.
Dan geeft Het verhaal van Tibet - gesprekken met de Dalai
Lama van Thomas Laird een beter beeld van de man achter de monnik, hoewel de
Dalai Lama er ook in dit boek heel wat af giechelt. Het verhaal van Tibet is
een weefsel van historische feiten en religieuze overtuigingen; een reis van de
mythische oudheid naar het huidige Tibet met zijn onzekere toekomst. Dit
gebeurt in de vorm van een discussie met de man die niet alleen in dit leven,
maar – als je zijn geloof in reïncarnatie tenminste deelt – al dertien keer
eerder in het religieuze en politieke centrum van zijn land heeft gestaan.
De Dalai Lama vertelt prachtige verhalen, zoals de mythe van
de heilige Chenrizi, die als aap gemeenschap heeft gehad met een vrouwelijke
demon. Dat het Tibetaanse volk daadwerkelijk uit deze verbintenis is
voortgekomen, weerlegt de Dalai Lama zelf met wetenschappelijke argumenten,
maar tegelijkertijd sluit hij ook niet uit dat een deel van de Tibetanen toch
in deze goddelijke gemeenschap zijn oorsprong vindt.
Veel van de verhalen zijn vroeger door de schoonmakers van
het Potala paleis in Llasa aan de kleine Dalai Lama verteld, andere zijn het
resultaat van jaren onderzoek, zowel van de Dalai Lama als van de auteur, die
een groot deel van zijn leven in Azië door heeft gebracht en aan meer dan 70
boeken over het onderwerp heeft meegewerkt.
De legendarische reputatie van Tibet bleek niet genoeg om
China in 1950 van een invasie af te houden. In beide boeken weerlegt de Dalai
Lama overtuigend het door de Chinezen veelvuldig gebruikte argument dat Tibet
altijd al deel heeft uitgemaakt van een ‘Groter China’. De Dalai Lama acht de
Tibetanen ook zelf aan de Chinese annexatie schuldig – door hun onwil om te
hervormen en een leger op de been te houden. Zo optimistisch als hij is, als
het over het lot van zijn volk gaat, kan er zelfs bij de Dalai Lama geen lachje
meer vanaf. ‘Het is een tragische gebeurtenis, die zich over vele eeuwen heeft
ontwikkeld’, zegt hij tegen Laird. ‘De taak van onze generatie is bijna
onmogelijk. Erg moeilijk.’Sacha Kester